इजरायल र हिजबुल्लाहको विवाद: को हुन् हसन नसरल्लाह?

काठमाडौँ। इजरायलले लेबनानमा हिजबुल्लाहका प्रमुख नेता हसन नसरल्लाहलाई मारिएको दाबी गरेको छ। हिजबुल्लाहले पनि यस विषयमा पुष्टि गरेको छ कि नसरल्लाहसँगै उनकी छोरी, मिसाइल इकाईका प्रमुख मोहम्मद अली इस्माइल र उनका सहायक हुसेन अहमद इस्माइल पनि मारिएका छन्। इजरायलले यस आक्रमणमा हिजबुल्लाहका केन्द्रहरूलाई विशेष लक्ष्य बनाएको मिडिया रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ।

हसन नसरल्लाहको पृष्ठभूमि

हसन नसरल्लाह सन् १९६० मा गरिब शिया परिवारमा जन्मिएका थिए। उनी लेबनानको राजधानी बेरुतको शार्साबोक क्षेत्रमा बसेका थिए र धार्मिक कुरामा उनका प्रारम्भिक रुचि थियो। इरानमा जन्मेका इमाम सैयद मुसा सदरबाट उनी गहिरै प्रभावित भए, जसले लेबनानको शिया समुदायलाई सशक्त बनाउन ‘वञ्चितहरूको आन्दोलन’ सुरु गरेका थिए।

लेबनानमा १९७५ मा गृहयुद्ध सुरु भएपछि, नसरल्लाहको परिवार आफ्नो जन्म गाउँबाट सर्यो। उनले १९७६ मा इराकी शहर नजाफमा शिया सेमिनरीमा अध्ययन गर्न थाले। उनले यहाँ विद्वान सैयद अब्बास मौसावीलाई भेटे, जससँग उनले भविष्यमा ठूलो भूमिका खेल्ने अवसर पाउने थिए।

हिजबुल्लाहको गठन र भूमिका

इजरायलको आक्रमणको सन्दर्भमा, १९८२ मा हिजबुल्लाहको गठन भएको थियो। नसरल्लाह र मौसावीले अमल संगठनबाट अलग भएर इरान र सिरियाको सहयोगमा हिजबुल्लाहको स्थापना गरे। हिजबुल्लाहले लेबनानमा इजरायल विरुद्ध छापामार अभियान सञ्चालन गर्न थाल्यो र आत्मघाती आक्रमणमा संलग्न हुन थाल्यो।

नसरल्लाहले १९८५ मा हिजबुल्लाहको कार्यकारी परिषद्को प्रमुख बने र उनको नेतृत्वमा संगठनले लामो दूरीका रकेट हासिल गर्न सफल भयो। यसबाट, हिजबुल्लाहले उत्तरी इजरायलमा आक्रमण गर्न सक्ने क्षमतामा वृद्धि गर्यो।

इजरायलसँगको संघर्ष

हिजबुल्लाहको पहिलो प्रमुख युद्ध जुलाई २००६ मा भएको थियो, जब उनले इजरायलको दुई सैनिकलाई बन्धक बनाएका थिए। यस घटनापछि, इजरायलले लेबनानमा आक्रमण गर्यो, जसको परिणामस्वरूप ३३ दिनसम्मको युद्ध भयो। यस युद्धमा, हिजबुल्लाहले ४,000 रकेट प्रहार गरेको थियो, जसले संगठनलाई बलियो सैनिक शक्तिको रूपमा प्रस्तुत गर्यो।

राजनीतिमा नसरल्लाहको योगदान

नसरल्लाहले हिजबुल्लाहको छवि निर्माण गरेर लेबनानी राजनीतिमा महत्वपूर्ण स्थान बनाउन थाल्नुभयो। उनले शिया समुदायलाई प्रत्यक्ष सहयोग पुर्याउने काम गरे र हिजबुल्लाहको नाममा धेरै सामाजिक कल्याणका कार्यहरू गरिरहेका थिए। उनले विद्यालय, अस्पताल र परोपकारी संस्थाहरू स्थापना गरेर लेबनानी सरकारले गर्न नसकेका कार्यहरूमा सक्रियता देखाए।

नसरल्लाहको नेतृत्वमा, हिजबुल्लाहले लेबनानको सरकारमा हिस्सेदारी गर्न र अमेरिका समर्थित सरकारलाई हटाउनका लागि आन्दोलन गर्यो। २००८ मा, अमेरिकी समर्थित सरकारले हिजबुल्लाहको दूरसञ्चार नेटवर्क बन्द गर्ने धम्की दिएको थियो, जसको कारण हिंसा फैलियो।

नसरल्लाहको नेतृत्वमा, हिजबुल्लाह इजरायलविरुद्धको सबैभन्दा ठूलो चुनौतीको रूपमा उभिएको छ। सन् १९८२ मा गठन भएको यस संगठनले इजरायल र हिजबुल्लाहबीच भिडन्तमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ। नसरल्लाहको हत्या हिजबुल्लाह र लेबनानमा ठुलो राजनीतिक परिवर्तन ल्याउने सम्भावना रहेको छ।

हिजबुल्लाहको भविष्य र इजरायलसँगको संघर्षका कारणले गर्दा यो घटनाले मध्य पूर्वको राजनीति र सुरक्षा परिदृश्यमा ठूलो प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ।