पुँजी पर्याप्तता अनुपातमा सुधारसँगै कर्जा प्रवाहमा वृद्धि
काठमाडौं। पछिल्ला महिनाहरूमा नेपालका बैंकहरूको ऋण दिने क्षमतामा सुधार आएको छ। यो सुधार बैंकहरूको पुँजी पर्याप्तता अनुपात (पुँजी कोष) मा परेको दबाब कम हुँदै गएपछि सम्भव भएको हो। राष्ट्र बैंकको आर्थिक वर्ष ०८०/८१ को प्रतिवेदनले देखाएअनुसार, करिब ६ महिना अघिसम्म आधा दर्जनभन्दा बढी बैंकहरू पुँजी कोषको दबाबमा थिए, तर अहिले ती बैंकहरू पनि सहज अवस्थामा पुगेका छन्।
पुँजी पर्याप्तता अनुपात (Capital Adequacy Ratio – CAR) र ऋण प्रवाह
बैंकहरूले ऋण प्रवाह गर्दा आफूले हाल्ने पुँजीको अनुपातलाई पुँजी पर्याप्तता अनुपात (सीएआर) भनिन्छ। वर्तमान व्यवस्थाअनुसार, वाणिज्य बैंकहरूले एक सय रुपैयाँ कर्जा प्रवाह गर्दा न्यूनतम ११ प्रतिशत बैंकको पुँजी र बाँकी ८९ प्रतिशत बचतकर्ताको निक्षेपबाट पुर्याउनुपर्ने हुन्छ। बैंकको पुँजी पर्याप्तता अनुपातमा दुई किसिमका पुँजीहरू समावेश हुन्छन्: प्राथमिक पुँजी (चुक्ता पुँजी र नाफाको केही अंश) र पूरक पुँजी (ऋणपत्रलगायत अन्य स्रोतहरूबाट संकलित पुँजी)।
राष्ट्र बैंकले वाणिज्य बैंकहरूलाई न्यूनतम ८.५ प्रतिशत प्राथमिक पुँजी कायम गर्न निर्देशन दिएको छ। यदि प्राथमिक पुँजी ९ प्रतिशतभन्दा कम भएमा बैंकहरूको ऋण दिन सक्ने क्षमता कमजोर हुन्छ। गत चैतसम्म ५ वटा बैंकहरूको प्राथमिक पुँजी ९ प्रतिशतभन्दा कम थियो, तर असारसम्म आइपुग्दा दुईवटा बैंकलाई मात्र यस्तो अवस्था रहेको देखिएको छ। बाँकी बैंकहरूको प्राथमिक पुँजी ९ प्रतिशतभन्दा माथि भएकाले ऋण प्रवाह क्षमतामा सुधार भएको छ।
नीतिगत सहजता र ऋण प्रवाह क्षमतामा सुधार
नीतिगत सहजता, खराब कर्जा व्यवस्थापन, नाफा वृद्धि र कर्जा असुली बढेसँगै बैंकहरूको पुँजी कोषमा परेको दबाब कम भएको नेपाल बैंकर्स संघका उपाध्यक्ष सन्तोष कोइरालाले बताए। उनले भने, “गत चैतसम्म धेरै बैंकहरूको प्राथमिक पुँजी औसत ९ प्रतिशतभन्दा कम थियो, तर अहिले दुईवटा बाहेक सबैको प्राथमिक पुँजी ९ प्रतिशतभन्दा माथि छ, जसले बैंकहरूको ऋण प्रवाह क्षमतामा सुधार ल्याएको छ।”
विगतमा नाफा कम र खराब कर्जा बढेकाले बैंकहरूले नोक्सानी व्यवस्थापनको लागि बढी पुँजी राख्नुपरेको थियो। यसले बैंकहरूको पुँजी कोषमा दबाब परेको थियो, तर अहिले पुँजी कोषको दबाब कम भएर अवस्था सहज भएको छ। कोइरालाले असोजसम्म बैंकहरूको अवस्था अझ सुधार हुने र नाफा बढ्ने सम्भावना रहेको बताए।
ब्याजदरमा कमी र कर्जा प्रवाहमा वृद्धि
बैंकहरूको ऋण दिन मिल्ने रकम थुप्रिएको, ब्याजदर एकल अंकमा झरेको, र नयाँ आर्थिक वर्षको सुरुवातसँगै कर्जा प्रवाहमा सुधार आउने अपेक्षा गरिएको थियो। तर, कर्जा माग अपेक्षित रूपमा बढ्न नसकेको बैंकहरूले जनाएका छन्। गत बिहीबारसम्म बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कर्जा निक्षेप अनुपात (सीडी रेसियो) ७८.९५ प्रतिशत रहेको छ। यो अवधिमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कुल निक्षेप ६४ खर्ब ६१ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ।
राष्ट्र बैंकको निर्देशनअनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले कुल निक्षेपको ९० प्रतिशतसम्म कर्जा दिन पाउँछन्। यो सुधारले बैंकहरूको ऋण प्रवाह क्षमतामा वृद्धि भई अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ।
