पाँचौं दिनसम्म २१ सयको मृत्यु, किन छ इजरायल र प्यालेस्टाइनबीच विवाद ?

पेन्सिल्भेनिया । इजरायल र हमास युद्धको आज पाँचौं दिन हो । इजरायलले गाजामा हमासका २०० स्थानमा रातारात आक्रमण गरेको छ । इजरायल र हमासबीचको युद्धमा हालसम्म २ हजार १ सय जनाको मृत्यु भइसकेको छ । तीमध्ये करिब १,२०० इजरायली छन्। योसँगै करिब ९०० प्यालेस्टिनीले पनि ज्यान गुमाएका छन् ।

अर्कोतर्फ रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले पहिलो पटक युद्धका सम्बन्धमा बयान दिएका छन् । उनले भने– यो युद्ध अमेरिकी विदेश नीतिको असफलता हो । अमेरिकाले प्यालेस्टिनीहरुको हितलाई बेवास्ता गरिरहेको छ । यसैबीच अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसले इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुसँग युद्धको अवस्थाबारे जानकारी लिएका छन् ।

मंगलबार राति ह्वाइट हाउसबाट सम्बोधन गर्दै बाइडेनले अमेरिका इजरायलको साथमा रहेको बताए । इजरायलमा एक हजार मानिसको अमानवीय हत्या भएको छ । जसमा १४ अमेरिकी नागरिक मारिएका थिए । इजरायलमा नरसंहार भएको छ । इजरायलसँग यस आक्रमणको जवाफ दिने अधिकार छ।

यससँगै उनले इजरायललाई दिँदै आएको सहयोग दोब्बर बनाउने घोषणा गरेका छन् । बाइडेनले भने- यो आतंकवाद हो, तर दुखको कुरा यहूदी जनताका लागि यो कुनै नयाँ कुरा होइन। अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले इजरायलसँग ऐक्यबद्धता देखाउन आज इजरायल प्रस्थान गर्ने विदेशमन्त्री एन्टोनी ब्लिन्केनले जनाएको छ । उनी बिहीबार इजरायल पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

लेबनानपछि सिरियाले पनि इजरायलमा आक्रमण गरेको छ । इजरायली सेनाले सिरियाबाट भएको गोलीबारी र रकेट आक्रमणको जवाफ तोपखाना र मोर्टारले दिएको दाबी गरेको छ । सिरियन अब्जरभेटरी फर ह्युमन राइट्सले पनि प्यालेस्टिनी गुटले सिरियाली भूभागबाट इजरायलतर्फ रकेट आक्रमण गरेको जनाएको छ ।

अर्कोतर्फ, लेबनानबाट पनि इजरायलमाथि फेरि आक्रमण भएको छ । टाइम्स अफ इजरायलका अनुसार लेबनानबाट १५ रकेट प्रहार गरिएको थियो। यी रकेटहरू इजरायलको पश्चिमी शहर ग्यालिली र दक्षिणी तटीय सहर अस्केलोनमा खसेका थिए।

जवाफी कारबाहीमा इजरायली सेनाले लेबनानी आतंकवादी संगठन हिजबुल्लाहका ३ वटा स्थानमा आक्रमण गरेको छ । यसअघि अक्टोबर ८ मा हिजबुल्लाहले लेबनान सीमाबाट इजरायलमा गोली प्रहार र बम प्रहार गरेको थियो। मंगलबार राति अमेरिकाको पहिलो यातायात विमान गोला बारुदसहित इजरायलको नेभाटिम एयरबेसमा पुगेको थियो । इजरायली सेनाले आफ्नो क्षेत्रमा करिब १,५०० हमास लडाकुको शव फेला पारेको छ। इजरायलमा घाइतेको संख्या २ हजार ९ सय पुगेको छ । योसँगै गाजामा ४ हजार ६ सय जना घाइते भएका छन् ।
इजरायली आक्रमणमा हमासका कमाण्डर मोहम्मद डेफका भाइ मारिएका छन् ।

अक्टोबर १० मा, इजरायली सेनाले घोषणा गर्‍यो कि उसले गाजा सीमा कब्जा गरेको छ र यसलाई पूर्ण रूपमा सिल गरेको छ। वास्तवमा, अक्टोबर ९ मा, इजरायली सरकारले आफ्नो सेनालाई सम्पूर्ण गाजा पट्टी कब्जा गर्न आदेश दिएको थियो।

इजरायलले गाजा सीमामा १ लाख सैनिक तैनाथ गरेको थियो । साथै ३ लाख सैनिकलाई तयार रहन भनिएको छ । इजरायलका रक्षामन्त्री योभ गालान्टले पनि गाजा पट्टीमा खाद्यान्न, पानी, बिजुली र इन्धनको आपूर्ति रोक्न अधिकारीहरूलाई आदेश दिएका थिए।

युद्धको बीचमा नेतान्याहुले भने कि हमासले हामीमाथि आक्रमण गरेर ठूलो गल्ती गरेको छ । हमास र इजरायलका अन्य शत्रुहरूका पुस्ताहरूले दशकौंसम्म सम्झने मूल्य निर्धारण गर्नेछौं।

प्रधानमन्त्री नेतन्याहुले भने, ‘हामी युद्ध चाहँदैनौं । यो धेरै निर्दयी ढंगले हामीमाथि थोपियो। हामीले युद्ध सुरु नगरेको हुन सक्छ, तर हामी यसलाई अन्त्य गर्नेछौं। इजरायल आफ्नो जनताको लागि मात्र होइन, बर्बरताको विरुद्धमा उभिएको हरेक देशका लागि लडिरहेको छ।

टाइम्स अफ इजरायलको रिपोर्टका अनुसार इजिप्टले इजरायललाई ‘युद्ध’बारे चेतावनी दिएको बताएको छ । इजिप्टका गुप्तचर अधिकारीले भने, ‘हामीले इजरायललाई ‘ठूलो कुरा’ भइरहेको भन्दै चेतावनी दिएका थियौं तर इजरायलले त्यसमा ध्यान दिएन । इजिप्टले प्रायः इजरायल र हमासबीच मध्यस्थता गर्छ।

वास्तवमा यसअघि इजरायललाई आफ्नो शत्रु मान्ने अरब राष्ट्रहरूमध्ये इजिप्ट पनि थियो। इजिप्टले पनि इजरायल विरुद्ध धेरै युद्ध लडेको छ। तर, इजिप्टले सन् १९७३ को अरब-इजरायल युद्धको ७ वर्षपछि मात्र इजरायललाई राष्ट्रको रूपमा मान्यता दिएको थियो। त्यसयता यसलाई इजरायल र प्यालेस्टाइनबीच मध्यस्थता गर्ने देशको रूपमा हेरिएको छ।
हमासले इजरायल विरुद्धको अभियानलाई ‘अल-अक्सा फ्लड’ नाम दिएको छ। यसैबीच इजरायलको सेनाले हमासविरुद्ध ‘स्वार्ड्स अफ आइरन’ अभियान सुरु गरेको छ । हमासका सैन्य कमाण्डर मोहम्मद डेफले शनिबार भनेका थिए कि यो आक्रमण इजरायलले जेरुसेलमको अल-अक्सा मस्जिदको अपमानको बदला हो। वास्तवमा, इजरायली प्रहरीले अप्रिल २०२३ मा अल-अक्सा मस्जिदमा ग्रेनेड प्रहार गरेको थियो।

उही समयमा हमासका प्रवक्ता गाजी हमादले अल जजिरालाई भने, ‘यो कारबाही इजरायलसँग नजिक भइरहेका अरब देशहरूलाई हाम्रो जवाफ हो । हालैका दिनहरूमा, मिडिया रिपोर्टहरूले दावी गरेका थिए कि साउदी अरेबियाले अमेरिकाको पहलमा इजरायललाई एक देशको रूपमा मान्यता दिन सक्छ।
किन छ इजरायल र प्यालेस्टाइनबीच विवाद ?
मध्यपूर्वको यस क्षेत्रमा कम्तिमा १०० वर्षदेखि यो द्वन्द्व चलिरहेको छ । वेस्ट बैंक, गाजा स्ट्रिप र गोलान हाइट्स जस्ता क्षेत्रमा विवाद छ। प्यालेस्टाइनले पूर्वी जेरुसेलमलगायत यी क्षेत्रहरू दाबी गर्दछ। योसँगै इजरायल जेरुसेलममाथिको आफ्नो दाबी त्याग्न तयार छैन ।

गाजा पट्टी इजरायल र इजिप्टको बीचमा छ। यो ठाउँ हाल हमासको नियन्त्रणमा छ। यो इजरायल विरोधी समूह हो। सेप्टेम्बर 2005 मा, इजरायलले गाजा पट्टीबाट आफ्नो सेना फिर्ता गर्यो।२००७ मा, इजरायलले यस क्षेत्रमा धेरै प्रतिबन्धहरू लगाएको थियो। प्यालेस्टाइनले वेस्ट बैंक र गाजा स्ट्रिपमा स्वतन्त्र प्यालेस्टाइन राज्य स्थापना गर्नुपर्ने बताएको छ ।

‘टाइम्स अफ इजरायल’का अनुसार हमासमा करिब २७ हजार मानिस रहेका छन् । यी ६ क्षेत्रीय ब्रिगेडमा विभाजित छन्। यसमा २५ वटा बटालियन र १०६ कम्पनी छन् । तिनीहरूका कमाण्डरहरू परिवर्तन भइरहेका छन्।

हमासका ४ पखेटा छन् । सैन्य शाखाका प्रमुख इस्द-दिन अल कासिम हुन्। राजनीतिक शाखाको कमाण्ड इस्माइल हानियाको हातमा छ। मुसा अबु मारजुक यस विंगमा दोस्रो नम्बरमा छन्। अर्का नेता खालिद मशाल हुन् । यो अन्तर्राष्ट्रिय मामिलाहरूको लागि मुस्लिम ब्रदरहुडमा निर्भर गर्दछ। सामाजिक शाखा पनि छ ।

हमासको उद्देश्य इजरायलका ती भागहरू कब्जा गर्नु हो जहाँ प्यालेस्टिनीहरू प्रायः छन्। आफूलाई स्वतन्त्र राष्ट्रको रूपमा स्थापित गर्ने ।
धेरै वर्ष पछि, अब हमासले इजरायललाई सताउन सक्षम भएको छ। यसका सदस्यहरू आम मानिसको भीडमा सामेल हुन्छन् र इजरायली सैनिकहरूलाई आक्रमण गर्छन्। इजरायलको शक्तिको कारण, अहिले धेरै सहयोग उपलब्ध छैन। हरेक भिडन्तमा हमासले घाटा बेहोर्नुपरेको छ ।

इजरायलको जेरुसेलमस्थित अल अक्सा मस्जिदमा प्रहरी र प्यालेस्टिनीबीच झडप भएको छ । पवित्र मस्जिदमा क्षति पुर्‍याएको आरोपमा प्रहरीले कारबाही गरी कैयौं व्यक्तिलाई पक्राउ गरेको थियो। प्रहरीका अनुसार केही प्यालेस्टाइनीहरूले मस्जिदभित्र पटाका, लाठी र ढुङ्गाले ब्यारिकेड लगाएका थिए ।