अमेरिका आर्थिक संकटमा
न्युयोर्क । अमेरिकी सरकारले आफ्नो खर्च सीमा नाघेको छ । यसको मतलब अमेरिकी सरकारसँग अब आफ्नो बिल तिर्न र ऋण तिर्न पैसा बाँकी छैन। सोमबार अमेरिकी ट्रेजरी सेक्रेटरी जेनेट एल येलेनले स्पिकरलाई पत्र लेखेर ऋण लिने सीमा नबढाइए जुन १ सम्ममा सरकारसँग देश चलाउन पैसा सकिने बताएकी छिन् । सरकार नगदरहित हुनेछ ।
अमेरिकामा नगदरहित हुने मितिलाई एक्स डेट अर्थात् खतराको मिति भनिन्छ। यसको कारण सरकारसँग पैसा नहुँदा सिंगो देशमा आर्थिक गतिविधि ठप्प हुन्छ । यस्तो अवस्थामा देश चुक्यो भने त्यसको नराम्रो परिणाम निस्कन्छ । सरकारी कर्मचारीले तलब नपाउने, विभिन्न योजनाका काम ठप्प हुन सक्छ ।
वास्तवमा, अमेरिकामा सरकारको ऋणको सीमा छ। देश चलाउन योभन्दा बढी ऋण लिन सक्दैनन् । सरकारलाई नगदविहीन हुनबाट जोगाउन वर्षौंदेखि यो सीमा धेरै पटक बढाइएको छ । अमेरिकाले यो त्रैमासिकमा ७२६ अर्ब डलर ऋण लिने लक्ष्य राखेको छ । यो जनवरीमा प्रस्तुत गरिएको अनुमानभन्दा ४४९ अर्ब डलर बढी हो।
न्यूयोर्क टाइम्सको रिपोर्ट अनुसार अमेरिकाको बजेट घाटा निकै उच्च छ । यसको अर्थ सरकारको आम्दानीभन्दा खर्च धेरै छ । जसका कारण उनले आफ्नो कामका लागि ऋण लिनुपर्ने अवस्था छ ।अमेरिकाको ट्रेजरी विभागका अनुसार मार्च २०२३ मा त्यहाँको सरकारको बजेट घाटा ३० लाख करोड रुपैयाँ पुगेको थियो । अनुसन्धान केन्द्र PEW का अनुसार २०२२ मा अमेरिकाको जीडीपी १२१ प्रतिशत ऋणमा थियो।
अब राजनीतिको कुरा गरौँ । ट्रम्पको रिपब्लिकन पार्टीले गत वर्षको मध्यावधि चुनावमा अमेरिकी तल्लो सदन हाउस अफ रिप्रिजेन्टेटिभमा बाइडेनको डेमोक्र्याटिक पार्टीभन्दा ९ सिट बढी प्राप्त गरेको थियो । माथिल्लो सदनको सभामुख पनि रिपब्लिकन उम्मेदवार केभिन म्याकार्थी निर्वाचित भए। जसका कारण देश चलाउने लोकतन्त्रको एजेन्डा रोकिन थाल्यो । अब ऋणको सीमा बढाउने जिम्मा माथिल्लो सदन र रिपब्लिकन पार्टीको छ।
सरकारलाई थप ऋण दिने सीमा बढाउने विधेयक लामो समयदेखि माथिल्लो सदनमा विचाराधीन छ । रिपब्लिकन पार्टीका सदस्य र स्पिकरले फेब्रुअरीमा बिडेनसँग एक घण्टा लामो कुराकानी पछि पनि बिल पारित गर्न अस्वीकार गरे। अर्थमन्त्री जेनेटले वार्ताबाट समाधान ननिस्किए मुलुक ठूलो समस्यामा पर्ने बताएकी छन् । यसपछि बाइडेनले केभिन म्याकार्थी र रिपब्लिकन पार्टीका नेताहरूसँग फेरि भेट गर्नेछन्।
अप्रिलमा, रिपब्लिकन पार्टीले एक बिल पारित गर्यो जसमा बाइडेनले आफ्नो स्वास्थ्य, जलवायु परिवर्तन र सामाजिक कार्यक्रमहरूको 14 प्रतिशत कटौती गर्न सहमत भएमा ऋण सीमा बढाउने प्रस्ताव राखिएको थियो। यद्यपि बाइडेन यो प्रस्ताव स्वीकार गर्न तयार छैनन्। अमेरिकामा अर्को वर्ष राष्ट्रपतिको निर्वाचन हुँदैछ । यस्तो अवस्थामा यो बजेट घाटा विवादले बाइडेनको पार्टीलाई नोक्सान पुर्याउन सक्छ। रिपब्लिकनहरूले निरन्तर अर्थतन्त्रमा डेमोक्र्याटहरूलाई कुण्ठित गरिरहेका छन्।
सामान्यतया, अमेरिका विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली र धनी देश हो, तर यदि हामीले ऋणको तथ्याङ्कलाई हेर्ने हो भने, अमेरिकामा जीडीपीको तुलनामा सबैभन्दा बढी ऋण छ। गत वर्ष अमेरिकाको जीडीपी २१ दशमलव ४४ ट्रिलियन डलर थियो तर अमेरिकामाथिको ऋण २७ खर्ब डलर रहेको बीबीसीको रिपोर्टमा उल्लेख छ । यो ऋण अमेरिकाको कुल ३२ करोड जनसंख्यामा बाँड्ने हो भने प्रत्येक व्यक्तिमा करिब १७ लाख रुपैयाँ (२३५०० डलर) ऋण लाग्छ ।
सन् २०१९ देखि २०२१ सम्म अमेरिकामा ऋण बढ्नुका धेरै कारण छन् । पहिलो त विकसित देशहरूले बजारमा लगानी गरेर राजस्व कमाउन ऋण लिने गर्छन्, तर बेरोजगारी बढ्ने, ब्याजदर घट्नेलगायतका कारण सरकारमाथिको ऋण पनि बढ्छ । ब्याजदर कटौतीका कारण अमेरिकामा मुद्रास्फीति बढेको छ । सरकारले खर्च रोक्नुको साटो ऋण लिएर क्षतिपूर्ति दियो । कर्पोरेट कर २०१९ मा ३५ प्रतिशत बाट २१ प्रतिशतमा घटाइएको थियो। साथै, अमेरिकाले विगत एक दशकमा विश्वमा शक्तिशाली भनेर चिनाउन धेरै पैसा खर्च गरेको छ ।
हाल अमेरिकाले रुसविरुद्ध युक्रेनलाई करोडौं सहयोग गरेको छ । उही समयमा, ताइवानलाई चीनसँग सम्झौता गर्न धेरै खर्च गरिएको छ।