चीनलाई घट्दो जन्मदरको चिन्ता
बेइजिङ । चीनमा जनसङ्ख्या घट्ने चिन्ता बढ्दै गएको छ । चीन गत वर्ष मात्र जापान र दक्षिण कोरिया जस्ता देशहरूको सूचीमा सामेल भयो, जहाँ जनसंख्यामा वृद्धहरूको अनुपात द्रुत रूपमा बढिरहेको छ। जनसङ्ख्यामा बालबालिका र युवाको अनुपातमा कमी आएका कारण यस्तो भएको हो । दक्षिण कोरियामा शिशु जन्मदर विश्वकै न्यून स्तरमा पुगेको छ । सिंगापुर, थाइल्याण्ड र ताइवानले पनि जनसंख्या घट्ने समस्याको सामना गरिरहेका छन् । भियतनाम र फिलिपिन्स जस्ता देशहरूमा जनसंख्या वृद्धि दर घटेको छ। तर चीनको समस्या फरक छ ।
जनसङ्ख्या विज्ञहरूका अनुसार मुलुकको समृद्धिको समयमा वृद्धवृद्धाको अनुपात बढ्यो भने त्यसलाई समस्या मान्दैन । त्यस अवस्थामा, वृद्धहरू आफ्नो सेवानिवृत्ति पछिको उमेर आरामदायी अवस्थामा बाँच्न सक्ने स्थितिमा छन्। तर यो जापानमा तब भयो जब यो आफ्नो समृद्धिको शिखरबाट ओर्लन थालेको थियो। सन् १९८० को दशकमा जापान आफ्नो समृद्धिको उचाइमा पुग्यो ।
अस्ट्रेलियाको युनिभर्सिटी अफ सिड्नीको चाइना स्टडीज सेन्टरका एसोसिएट प्रोफेसर लरेन जोनस्टनले वेबसाइट nikkaiasia.com लाई बताइन्- ‘जापान धनपछिको युगमा वृद्धहरूको देश बन्यो। दोस्रो विश्वयुद्धपछि त्यहाँ जन्मेका पुस्ताले सबैभन्दा समृद्ध जीवन बिताएका थिए ।विज्ञहरूका अनुसार अहिले चीनमा भिन्न किसिमको आर्थिक अवस्था रहे पनि जनसंख्यामा वृद्धवृद्धाको अनुपातमा वृद्धि हुने समस्या देखिएको छ । । सन् १९८० को दशकमा जापान विश्वको धनी राष्ट्रमध्ये एक बनिसकेको थियो। तर चीन अझै पनि मध्यम आय भएको देश हो । यसैबीच, त्यहाँको जनसङ्ख्यामा काम गर्ने उमेर समूहका मानिसको सङ्ख्या घट्दै गएको छ । यसले चीनको अर्थतन्त्रमा नराम्रो असर पार्न सक्छ।
चिनियाँ विश्लेषकहरूले पनि मुलुकमा निरन्तर घट्दो जन्मदरप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । सन् २०२२ मा चीनमा प्रति महिला १.१ जन्मदर मात्रै रेकर्ड भएको थियो भने यो दर २.१ बाट घट्नु चिन्ताको विषय मानिन्छ। चाइना पपुलेसन एसोसिएसनका अध्यक्ष झाई जेनवुले गत वर्ष एउटा चिनियाँ पत्रिकालाई दिएको अन्तर्वार्तामा भनेका थिए– ‘१.३ वा सोभन्दा कम जन्मदर हाम्रो हितमा छैन । जन्मदर १.५ देखि १.६ मा राख्न सकिएमा हाम्रो अर्थतन्त्र र समाजको विकासका लागि थप अनुकूल हुने हाम्रो धारणा छ ।
सांघाई एकेडेमी अफ सोशल साइन्सले सन् २१०० मा चीनको जनसङ्ख्या ५८७ मिलियन मात्र हुने अनुमान गरेको छ। अर्थात् आजको तुलनामा आधाभन्दा कम जनसंख्या हुनेछ । यसको मतलब यो पनि हुनेछ कि काम गर्ने उमेरका प्रत्येक १०० व्यक्तिहरूको लागि, त्यहाँ १२० वृद्ध व्यक्तिहरू हुनेछन् जसलाई हेरचाह चाहिन्छ।
देशमा व्याप्त आर्थिक अनिश्चितता नै घट्दो जन्मदरको प्रमुख कारण रहेको बताइएको छ । परिवार हुर्काउने खर्चको कारण थोरै मानिसहरूले विवाह गर्छन् वा कम बच्चा जन्माउँछन्। यो पक्ष सन् २०१६ मा मात्रै सार्वजनिक भएको थियो, जब पेकिङ विश्वविद्यालयले गरेको सर्वेक्षणले सन् १९८० पछि जन्मिएका महिलाको बाल जन्मदर १.२ मा झरेको देखाएको थियो ।