फेसबुकविरुद्ध अमेरिकाका ४१ राज्य अदालतमा !

पेन्सिल्भेनिया । अमेरिकाका ५० मध्ये ४१ राज्यले आफ्ना बालबालिकालाई सामाजिक सञ्जालको लतबाट जोगाउन फेसबुक, इन्स्टाग्राम र व्हाट्सएपको स्वामित्वमा रहेको कम्पनी मेटा प्लेटफर्मविरुद्ध मुद्दा दायर गरेका छन् । उनीहरुको आरोप छ कि ‘मेटाले जानाजानी त्यस्ता सुविधाहरू डिजाइन गरेको जसले बालबालिका र किशोरकिशोरीहरूलाई यसको लत बनाउँदैछ। यसबाट वृद्धवृद्धा पनि उम्कन सकेका छैनन् । मेटाले आफ्नो कमजोरीको फाइदा आफ्नै नाफाको लागि उठाइरहेको छ। के यो साँच्चै सोशल मिडिया र इन्टरनेटको लत हो र मेटाले किशोरकिशोरीहरूको दिमागमा बाध्यताको फाइदा उठाइरहेको छ ।’

किशोरकिशोरीहरूको दिमाग पनि यसरी डिजाइन गरिएको छ कि उनीहरू सामाजिक रूपमा जोडिएको रहन चाहन्छन्। सामाजिक सञ्जालले यो अवसर प्रदान गर्दछ।

कनेक्टिकटमा इन्टरनेट र टेक्नोलोजी दुर्व्यसनीहरूका लागि एक केन्द्र चलाउने मनोचिकित्सक डेभिड ग्रीनफिल्डले मेटा जस्ता कम्पनीहरूबाट एक शक्तिशाली प्रविधि ‘इंटरमिटन री-इन्फोर्समेंट’ को बारेमा कुरा गर्छन्। यसले प्रयोगकर्ताहरूले पोस्ट गरेको कमेन्ट, फोटो, भिडियोका लागि अन्य व्यक्तिबाट लाइक र प्रतिक्रियाहरू पाउनेछन्, जुन उनीहरूको पुरस्कार हुनेछ भनी बताउँछ, तर कहिले तय गरिएको छैन।

यो इनामको लोभ हो जसले लत निम्त्याउँछ। यो केही हदसम्म जुवा घरहरूमा जडान गरिएका मेसिनहरू जस्तै हो, जसमा रंगीन बत्तीहरू, संगीत बजाइन्छ र ‘केही पाउने सम्भावना’ अर्थात् पुरस्कारको प्रलोभन हुन्छ। यो प्रविधिले प्रयोगकर्ताहरूलाई सोशल मिडियामा टाँसिएको छ। वयस्कहरू पनि यसबाट बच्न सक्दैनन्, बालबालिका र किशोरकिशोरीहरू बढी जोखिममा छन्।

२०१३ मा, मानसिक विकारहरूको निदान र सांख्यिकीय म्यानुअलले इन्टरनेट र गेमिङ लतको उल्लेख गर्यो, तर यसलाई रोग वा लत भन्न थप अध्ययनहरू आवश्यक भएको बताए। लतलाई पदार्थको मात्र मानिन्छ, व्यवहारको होइन। पछि अध्ययनहरूले सुझाव दिए कि इन्टरनेट लत परिभाषित गर्न आवश्यक छ। बोस्टन पेडियाट्रिक्स डिपार्टमेन्ट अफ डिजिटल वेलनेसका निर्देशक डा. माइकल रिच इन्टरनेट र सोशल मिडियामा लत शब्दको प्रयोग सही नभएको विश्वास गर्छन्। यसको सीमित प्रयोग लाभदायक छ, दैनिक प्रयोगको लागि पनि आवश्यक छ। बरु तिनीहरूले इन्टरनेटको समस्याग्रस्त प्रयोग शब्द प्रयोग गर्न सुझाव दिन्छन्।

डा. ग्रीनफिल्ड डा. रिचसँग पूर्णतया सहमत छैनन्। सामाजिक सञ्जाल र इन्टरनेटका कारण धेरै अवस्थामा बालबालिकाको पढाइ, विद्यालय र निद्रामा समेत असर परेको उनी बताउँछन् ।