प्रतिवन्धका बाबजुत पनि कसरी रुसको तेल निर्यात भइरहेको छ?
अमेरिका / रुसबाट आएको कच्चा तेल अझै पनि विश्वभरका क्रेताहरू पुग्ने क्रममा छ । तर यो तेल विश्वका विभिन्न भागमा कसरी पुग्छ भन्ने रहस्य नै छ । रुसी तेल व्यवसायको अनुगमन गर्ने एजेन्सीहरूले कुन कार्गो जहाजबाट तेल ढुवानी भइरहेको छ भनेर पत्ता लगाउन असमर्थ छन्।
युक्रेन युद्ध सुरु भएदेखि नै पश्चिमी देशहरूले रुसमाथि कडा प्रतिबन्ध लगाएका छन् । गत डिसेम्बर ५ देखि रुसी तेलको अधिकतम मूल्य पनि तोकिएको थियो । यस अन्तर्गत पश्चिमा राष्ट्रहरूले सो मूल्यभन्दा बढी मूल्यमा रुसी तेल बिक्रीमा सहयोग गर्ने कुनै पनि यातायात वा बीमा कम्पनीलाई प्रतिबन्ध लगाउन सक्नेछन् । तेल व्यवसायसँग सम्बन्धित व्यक्तिहरूका अनुसार रहस्यमय कार्गो जहाजहरूले रूसी तेल बोकेका छन्, जसको बारेमा पूर्ण जानकारी उपलब्ध छैन। यस्ता जहाजको संख्या करिब ६ सय रहेको र बढ्दै गएको बताइएको छ । यो संख्या विश्वमा तेल ढुवानीमा संलग्न कुल जहाजहरूको दश प्रतिशत बराबर हो ।
अमेरिकी टेलिभिजन च्यानल सीएनएनको रिपोर्टका अनुसार रुसी तेल बोकेको जहाजको मालिक को हो भन्ने प्रश्न एउटा पहेली बनेको छ । यस प्रतिवेदनका अनुसार पश्चिमी प्रतिबन्ध लगाएपछि पश्चिमी देशका शिपिंग कम्पनीहरूले रुसी तेलको सेवा बन्द गरेका थिए। त्यस पछि नयाँ जहाज अपरेटरहरू देखा परे, जसको पहिचान गोप्य रहन्छ।
यी जहाजहरू दुबई वा हङकङमा रहेका केही शेल कम्पनीहरूले सञ्चालन गरिरहेको अनुमान गरिएको छ। उनीहरूले यस काममा धेरै जहाजहरू पनि लगाएका छन्, जसको उमेर पूरा भइसकेको छ र जुन अब चलाउन सुरक्षित छैनन्।
सीएनएनले रिपोर्ट गरेको छ कि रूस पश्चिमी प्रतिबन्धहरू प्रभावकारी साबित गर्न अडिग छ, त्यसैले रहस्यमय जहाजहरूको महत्त्व बढेको छ। रुसी तेलको मुख्य बजार अहिले युरोपबाट भारत र चीनमा सरेको छ । ती क्षेत्रहरूमा अस्पष्ट पहिचानका जहाजहरूको आवतजावतमा वृद्धि भएको छ।
विश्लेषकहरू भन्छन् कि यस्ता जहाजहरूको संख्यामा वृद्धि युक्रेन युद्ध सुरु भएदेखि नै विश्व तेल बजारमा भएको नाटकीय परिवर्तनको उदाहरण हो। रूस विश्वको दोस्रो ठूलो तेल निर्यातकर्ता हो। पछिल्लो एक वर्षमा, यसले दशकौंदेखि चल्दै आएको तेल व्यवसायको बाटो परिवर्तन गरेको छ। जसका कारण विश्वको ऊर्जा प्रणाली दुई भागमा विभाजित भएको छ ।
पुरानो जहाज तोड्ने कम्पनी ईए गिब्सनका अनुसन्धान प्रमुख रिचर्ड्स म्याथ्यूजले सीएनएनलाई भने- ‘संसारमा अहिले कुनै पनि प्रकारको रूसी व्यापारमा संलग्न नभएका कार्गो जहाजहरू छन्। अर्कोतर्फ, त्यहाँ जहाजहरू छन् जुन रूसी व्यापारमा मात्र संलग्न छन्।
युरोपले गत वर्षदेखि रुसी ऊर्जाबाट आफूलाई टाढा राखेको छ। तर एसियामा रुसी उर्जा खरिद गर्नेको संख्या बढेको छ । यस वर्षको जनवरीमा चीन र भारतमा रूसी तेलको निर्यात रेकर्ड सीमामा पुगेको छ। विज्ञहरूका अनुसार, रूसी तेल ट्याङ्करहरूले प्रायः तिनीहरूका AIS ट्रान्सपोन्डरहरू बन्द गरिदिन्छन्, तिनीहरूलाई निगरानी गर्न गाह्रो हुन्छ।